piątek, 5 października 2012

Ortografia: -ji, -i, czy -ii?

Chyba wszyscy wiemy, że pewne rzeczowniki żeńskie zakończone na -ja (np. nadzieja) lub -ia (np. mafia) potrafią przysporzyć nam trudności przy odmianie przez przypadki, ponieważ niekiedy w dopełniaczu (kogo? czego?), celowniku (komu? czemu?) i miejscowniku (o kim? o czym?) musimy zmienić im końcówki. Znajomy problem? Wielki Słownik Ortograficzny PWN przychodzi z pomocą :)


"A. Rzeczowniki zakończone na -ja występującym po s, z, c mają w tych przypadkach [tj. w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku] zakończenie -ji, np.
Rosja — Rosji, misja — misji, Azja — Azji, poezja — poezji, edukacja — edukacji, restauracja — restauracji, stacja — stacji,
natomiast rzeczowniki zakończone na -ja występującym po samogłoskach mają zakończenie -i, np.
aleja — alei, epopeja — epopei.

B. Rzeczowniki zakończone na -ia mają zakończenie -ii lub -i. Wiąże się to z poczuciem rodzimości czy obcości wyrazu, a także z wymową postaci mianownika:
a) jeśli -ia występuje po spółgłoskach wargowych p, b, f, w, m, to bez względu na wymowę w wyrazach rodzimych i przyswojonych piszemy -i, natomiast w wyrazach obcych -ii, np.
Słupi, głębi, hrabi, skrobi, Karwi, trzewi, rękojmi, ziemi;
daktyloskopii, hemoterapii, Kolumbii, ksenofobii, dystrofii, filozofii, hagiografii, mafii, Jugosławii, szałwii, akademii, anemii, epidemii;
b) jeśli -ia występuje po t, d, r, l, k, g, ch (czyli w wyrazach zapożyczonych), to piszemy -ii, np.
apatii, empatii, kwestii, sympatii, Holandii, Normandii, hipochondrii, anomalii, ewangelii, kalii, autarkii, demagogii, kosmologii, hierarchii;
c) jeśli -ia występuje po n, to piszemy -ni w wyrazach, których zakończenie wymawiamy w mianowniku jako [-ńa], natomiast w tych wyrazach, których zakończenie wymawiamy jako [-ńja], piszemy -nii, np.
babuni, bieżni, Chyloni, drewutni, dyni, Ewuni, Gdyni, jaskini, łaźni, Oruni, palarni, palmiarni, pustyni, skoczni, uczelni, wartowni, zecerni;
aronii, Danii, dystonii, harmonii, ironii, Kalifornii, linii, opinii, Polihymnii.

UWAGA: W rzeczownikach obcego pochodzenia zakończonych na -ja oraz na -ia formy dopełniacza liczby mnogiej mają taką samą postać jak formy dopełniacza liczby pojedynczej, zarówno w mowie, jak i w pisowni, np.
tej lekcji    — tych lekcji
tej misji    — tych misji
tej procesji    — tych procesji
tej komedii    — tych komedii
tej teorii     — tych teorii
tej akademii    — tych akademii
tej epidemii    — tych epidemii
tej mafii    — tych mafii.

Dla uniknięcia możliwych niejednoznaczności wolno po spółgłoskach c, s, z, t, d, r użyć zakończenia -yj (lekcyj, procesyj, aluzyj, partyj, komedyj, teoryj), po wszystkich innych spółgłoskach — zakończenia -ij (akademij, epidemij, mafij). Zakończenie to jest już jednak dziś wyraźnie nacechowane stylistycznie jako archaiczne lub książkowe, a jego użycie bardzo ograniczone.

UWAGA: W przypadku rzeczowników używanych tylko w liczbie mnogiej potrzeba wspomnianego odróżniania nie zachodzi, toteż piszemy zawsze tych ferii, wakacji, bakalii, konwulsji." (ŹRÓDŁO)

24 komentarze:

  1. Powszechny bład widoczny często w blogosferze:
    Ziaja - Ziaji (!).

    Powinno być: Ziai.

    Tyle ode mnie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. ouć sama chyba taki błąd popełniłam :/
      toż Ty mądra głowa jesteś - czytając to czuję się jakbym wróciła do szkolnej ławki - jest to bardzo pomocne w próbie poprawnego posługiwania się poprawną polszczyzną

      Usuń
    2. Ja chyba też pisałam dotąd "Ziaji" xD Ale wtopa :D

      Usuń
    3. no właśnie, ja zawsze pisałam "Ziai" a potem się naczytałam, jak każdy pisze "Ziaji" i sama też tak zaczęłam :D ale oni chyba sami na swoim fanpage'u tak kiedyś pisali, więc chyba sami nie wiedzą xD

      Usuń
    4. I ja chyba niestety zaliczyłam taką wpadkę ;) Człowiek całe życie się uczy...

      Usuń
    5. hm, Ziaja to szczególny przypadek, bo Ziaja to nazwa własna. czasami się zdarza, że ktoś ma np. nieodmienne nazwisko. tu to może funkcjonować na podobnej zasadzie. gdzieś o tym słyszałam/czytałam, tylko za Chiny nie mogę sobie przypomnieć gdzie!

      Usuń
    6. też słyszałam, że odmiana nazwisk rządzi się trochę innymi prawami - zawsze piszę "Ziaji" i nie zamierzam zmieniać przyzwyczajeń :)

      Usuń
    7. też piszę Ziaji.... uuu :)

      Usuń
  2. fajnie, że przytaczasz zasady poprawnej pisowni, niestety w blogosferze wiele z nas popełnia błędy, niektóre naprawdę rażą i uniemożliwiają skupienie się na treści (no dooobra może tylko mi, ale ja jestem filologiem ;) pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. właśnie dlatego postanowiłam od czasu do czasu popełnić ortograficznego posta. jestem zdania, że jeśli ktoś chce coś pisać i publikować, powinien robić jak najmniej błędów :)

      Usuń
  3. Ty to masz łep, że o tym wszystkim pamiętasz:p

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. nie "łep" tylko "łeb" ;)

      nie pamiętam wszystkich zasad, bo jestem tylko człowiekiem, ale lubię sobie odświeżać to czy tamto :)

      Usuń
  4. akurat z tymi końcówkami nie mam problemu :) uffff ;)

    OdpowiedzUsuń
  5. nad tymi końcówkami czasem muszę dłużej pomyśleć ;)

    OdpowiedzUsuń
  6. obiecuje uważnie przeczytać ale jutro xD

    OdpowiedzUsuń
  7. To jest jedna z tych reguł, w których jak znam życie wiele razy walnęłam byka ;)

    OdpowiedzUsuń
  8. Wydaje mi się, że z tym akurat nie miewam problemów. Na pewno nie zdarza się to zbyt często :)

    OdpowiedzUsuń
  9. przydatne, chociaż nie mam problemów z ortografią
    zresztą moje pisanie to zazwyczaj word i strony web, a tam samo podkreśla błędy :P

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. niestety bardzo wiele osób ignoruje takie podkreślenia i pisze niepoprawnie :(

      Usuń

Będzie mi miło, jeśli podzielisz się swoją opinią :)

Bardzo proszę o niepozostawiane komentarzy typu: "Fajny blog. Obserwuję i liczę na to samo". Nie reaguję na agresywną autopromocję, więc nie spamuj, a ja nie będę musiała cenzurować :)

UWAGA: komentarze w postach starszych niż 7 dni są moderowane. Zmusił mnie do tego zalew automatycznie generowanych komentarzy, mających na celu reklamowanie różnych stron internetowych.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...